GALICIA PUEBLO A PUEBLO: A ARMADA, SOBRADO

Nunha das nosas visitas ao concello de SOBRADO (ligazón á nosa publicación), levabamos anotado o lugar da Armada, pertencente á parroquia de SAN XIAO DE CUMBRAOS (ligazón á nosa publicación), para coñecer un curioso cruceiro.

E alí atopámolo, chantado no linde dunha leira e tomado en parte pola maleza que crece nesa liña divisoria da leira coa estrada.

Mostra un voluminoso fuste-monolito que se enterra directamente no terreo, coroado sen capitel, por unha cruz que amosa no anverso unha figura crucificada de labra moi basta e erosionada.

Non moi lonxe deste atópase o lugar da Armada, cuxo topónimo, segundo puidemos ler nun artigo do blogue A Nosa Historia, parece facer referencia a un posto de vixilancia. Sinalan tamén que, un denominador común de tódalas Armadas estudadas (quedan algunhas máis na microtoponimia) é a súa localización en vías ou camiños secundarios romanos, sobre todo, na Vía XIX e Vía XX. Séculos máis tarde, coa pérdida da función de control policial, moitas armadas, pola súa situación panorámica, pasarán a cumprir outra función; a de cazaderos ou postos de vixilancia para a caza maior, como indica o Libro da Montería de Afonso X. Falan tamén doutra proposta recollida no traballo Toponimia e onomástica xalleira que di procede dun étimo airmans, “lugar forte”, como lugar de asento dunha casa forte”.

Deste lugar, situado na VIA XX per loca maritima cara Friol,e a uns 5 Kms da CIADELLA (ligazón á nosa publicación), campamento romano da Cohors I Celtiberorum, fala un documento do MOSTEIRO DE SOBRADO DOS MONXES (ligazón á nosa publicación), onde se indica un causo nese lugar. Cabe sinalar tamén, que a única casa da aldea foi fundada por Pedro Sánchez Barallobre, home ilustrado da estirpe dos Barrallobre do próximo Pazo de Golmar.

Ademais da casa mencionada, podemos ver a Capela da Virxe da Victoria, cuxa fachada descobre unha imaxe da virxe e un escudo de armas.

Do segundo, nunha consultar realizada á ASOCIACIÓN ACADEMIA DE GENEALOGÍA HERÁLDICA Y NOBILIARIA DE GALICIA, o seu presidente Carlos Acuña Rubio indicounos que é: “Escudo timbrado de yelmo partido de:1°) Losada, una losa de pizarra cargada sobre tres lagartos, y bordura cargada de cinco aspas de San Andrés; 2) Sotomayor, tres fajas jaqueladas de cuatro ordenes de escaques separados cada dos órdenes por un filete o ceñidor. En 1649, fecha probable del escudo, doña Antonia de Losada y Sotomayor fundó el mayorazgo de San Xiao de Cumbraos, con la obligación de que sus poseedores exhibiesen los apellidos y blasones de Losada y Sotomayor”.

Xunto a ela, ademais desta fonte, chámanos a atención un carballo común de grande envergadura.

E alí, onde cada 30 de abril celébranse as festas patronais, alzase outro CRUCEIRO, pero este con todos os seus elementos ben definidos e a cruz sen imaxes.