GALICIA PUEBLO A PUEBLO: NAUFRAXIO DO ARCTIC, ARTEIXO

Como ben contanos Xabier Maceiras no seu libro “O MAR DE ARTEIXO E OS SEUS NAUFRAXIOS”, o CONCELLO DE ARTEIXO non ten a tradición de vila vencellada ao mar como teñen, por exemplo, CAIÓN ...

...ou MALPICA ...

mais, para ben ou para mal, esta historia vai mudar coa actividade que vai xerar o novo porto de Punta Langosteira.

Mesmo así, defronte ao noso litoral, un dos máis transitados nesta parte do Atlántico,...

... navegaron ao longo dos anos o comercio marítimo romano (non deixa de ser curioso que na Coruña siga alumeando o gran FARO ROMANO)...

... e as súas guarnicións invasoras; os saqueadores normandos e viquingos; os baleeiros franceses e bascos cando abundaban nas nosas augas os grandes mamíferos oceánicos; os navíos comandados polo corsario británico Francis Drake cando atacara a cidade herculina e o SANTUARIO DE PASTORIZA en 1589;...

... os barcos que se dirixían cara o novo mundo; os primeiros vapores de ferro; e xa na actualidade, fano a diario os grandes mercantes e petroleiros que, nos últimos tempos, foron provocando grandes traxedias medioambientais nas augas galegas convertendo a Galicia no lugar do mundo que máis mareas negras sofreu nos últimos cincuenta anos.

https://www.lavozdegalicia.es/video/galicia/2016/05/11/imagenes-ineditas-hundimiento-urquiola/0031_2016054888740409001.htm

En consecuencia deste tránsito marítimo, en Arteixo houbo afundimentos, naufraxios ou embarrancamentos máis ou menos trascendentes, alén doutros sinistros que aconteceron no noso mar. En ocasións, as fortes marexadas déixannos ver na PRAIA DO REIRO (CHAMÍN), os restos do “ARCTIC”, un barco de pesca belga que embarrancou no areal o domingo 30 de xaneiro de 1938. O barco, de 150 toneladas, saíra de Ostende e dirixíase ás costas de Portugal para pescar.

O "Arctic" embarrancado no areal do Reiro (El Ideal Gallego) Foto recollida no blog Crónicas de Arteixo.

Xa se cumpriron máis de 80 anos daquel episodio e só uns poucos teñen recordos daquela noite, na que unha néboa densa apenas deixaba ver un mar que batía con forza nas rochas. Os oito mariñeiros non chegaron ao seu destino, aínda que todos salváronse grazas á solidariedade dos veciños da zona. Un veciño da zona, Anselmo Pardo, relató o episodio ao escritor Xabier Maceiras: “Á beira da noite, cando todo o mundo estaba na taberna, no Piñeiro, comezamos a escoitar a sirena dun barco. Ao pouco, comezaron a tocar as campás das igrexas de Santaia e de Barrañán, e non deixaron de facelo durante ben tempo. Daquela había medo por todo: medo á fame, medo ás barbaridades que cometían os falanxistas, medo á Guerra. Por iso algúns vellos dicían que podía ser un desembarco, un ataque aliado que viña axudar aos republicanos”. Foi por iso que a primeira intención das xentes foi cortar os cabos que os belgas botaban ao mar –e que achegaba á beira un can que levaban a bordo–, para evitar un saqueo, pero un veciño mariñeiro, Primitivo do Bichelo, reprendeulles a súa actitude indicando que os estranxeiros só buscaban salvar a vida. Como ninguén entendía o que dicían, buscaron axuda na veciña Sofía Baridó Schneider, filla dun francés e unha alemá e casada co arteixán José Rey Valeiro. O matrimonio conduciu aos oito mariñeiros ata o establecemento que rexentaban en Barrañán onde, mentres esperaban a que as autoridades se fixesen cargo da situación, proporcionáronlles alimentos e bebidas quentes.

Nos días posteriores ao embarrancamento do barco belga, os falanxistas apoderáronse de todo canto había no seu interior, uns falanxistas que previo pagamento, deixábanlle apañar aos veciños da contorna pranchas de ferro, que estes utilizaban para facer lume enriba delas, provocando deste xeito que o calor nos seus fogares fose máis duradeiro. Tamén os ferreiros de Chamín, A Lagoa, Santaia, Monteagudo e Lañas aproveitaron o ferro do Arctic para facer eixadas, legoñas, fouces e demais ferramentas de labranza. Maceiras tamén explica no seu libro, que os irmáns José e Juan Chás Morlán, armadores coruñeses, decidiron comprar os restos do navío. O obxectivo dos coñecidos como “Os Chás” era o desmantelamento do mesmo. Uns dos elementos que espertou interese nos novos donos foi o potente motor, e que finalmente e a pesar de desmontalo do barco afundido, non puideron adaptar a ningún dos seus navíos. Así, levaron do Reiro todo o que podía ser do seu interese e abandoaron á súa sorte o sobrante.

Co paso das mareas, un pequeno testemuño do “Arctic” quedou enterrado. Tal e como relata Maceiras na súa historia dos naufraxios en Arteixo, “os seus restos “iríanse tornando nun gran criadeiro de polbos e, nos depósitos do combustíbel de camarón. Co decurso dos anos, eses restos serían devorados polo salitre e soterrados na area, aínda que coa forza dos temporais do inverno, de cando en vez, fican ao descuberto”, nesta praia, agora convertida en pedregal coa perda de area pola construción do porto exterior.

Por desgraza, a forza da natureza neste fermoso litoral galego, desafía constantemente ás xentes do mar, atraendo violentamente os seus barcos contra as afiadas rochas dos cantís, ou arrastrando aos expostos pescadores que os frecuentan, mollando de pranto, loito e morte a costa. Son as tristes historias sobre os NAUFRAXIOS DE GALICIA que nesta ligazón contamos.