«Ti dis Galicia é ben pequena. Eu dígoche: Galicia é un mundo. Cada terra é coma se fose un mundo enteiro. Poderala andar en pouco tempo do norte para o sur, do leste para u oeste noutro tanto; poderala andar outra vez, mais non a has dar andado. E de cada vez que a andes, has atopar cousas novas e outras has botar de menos.
Vicente Risco: Leria (ensaio)
O inicio do roteiro sitúase a uns 750 metros da CAPELA DE BELÉN,
seguindo a DP-7603, estrada que vai dirección a Valdoviño, nun tramo curvo que
quedou fóra do trazado actual da estrada e xunto unha pequena ponte.
A partir de aquí iníciase este nostálxico roteiro de grande valor
paisaxístico e patrimonial, que transcorre xunto a beira dereita do río
Aceiteiro, afluente do Xuvia, o cal está incorporado á Rede Natura 2000 desde o
ano 2001 e xunto co río Castro configuran o Lugar de Interese Comunitario (LIC)
Xubia-Castro.
No primeiro tramo, a pista de terra ancha pasa por riba do primeiro dos
muíños que atoparemos, até chegarmos a un carreiro que se desvía á esquerda,
cara a unha pontella de pedra no cano do muíño.
Remontando o río atoparemos outros muíños que tinguen a ribeira, xa que o
río Aceiteiro conta con vinte muíños, algúns deles en funcionamento dende o
século XVII ata a década de 1970. No catastro de Ensenada de 1752 acredítase o
funcionamento de 16 muiños na parroquia de San Sadurniño e outros na parroquia
de Lamas.
Fumos Rosiña e mais eu ao muiño
pra que a fariña non foran roubare…
E a medianoite, por un buratiño
o noso trasno nos veu a tentare….
Rosiña asustada colleuseme a min
e eu a Rosiña tamén me colline…
Despois non me acordo, despois xa non sei,
o susto do corpo por fin llo quitei…
E chora a mociña cando me ve,
de min se arreda e non sei por qué…
E mentres o trasno ri canto quer
o que o muiño nos foi a facer…
A xente murmura, bon creto lle dou
e todos pretenden saber que pasou
E mentres o trasno ri canto quer
o que o muiño nos foi a facer…
Letra de “Rosiña e o Trasno” / “Muiñeiras do Agra”
Neste audio, Inés Rojo e Otilia Couce evocan aqueles tempos encantados de
muíños e fariña, mais tamén de vida, risas e sociabilidade.
Penetramos na escura espesura do bosque de ribeira, a parte sen dúbida
máis atractiva do percorrido, que reflicte a beleza salvaxe desta ruta de
natureza.
Aquí pequenas pasarelas de madeira permítennos salvar os regatos que
desembocan no ríoe este tamén debuxa un fermoso meandro.
A dificultade do percorrido e baixa,aínda que con toda posibilidade atoparémonos, en épocas chuviosas, o camino
moi enchoupado, o que imposibilite o noso avance se non leva calzado axeitado
para zonas húmidas, que foi o que ocorreu no meu caso.
Continuaríase até chegar a unha ponte de pedra. Crúzase a ponte por riba
da vía do tren, e continúase até chegar a un conxunto formado por catro muíños,
dispostos un despois do outro. Aquí remata a ruta e a saída pode facerse cara a
riba, a un grupo de casas chamado Fontenla, ou ben retornar facendo o mesmo
percorrido.
A poca distancia del núcleo de población de Corme se sitúa la Punta do
Roncudo, que debe su nombre al ronco estruendo producido por las olas al
estrellarse contra las rocas de los acantilados.
En este entorno agreste, rodeado de piedras de granito y mar salvaje, se
alza el FARO DO RONCUDO,encargado al ingeniero Francisco Godínez.
Comenzó a funcionar en 1920, balizando junto a su gemelo, el FARO
DE LAXE, la boca de la ría.
Está formado de una única torre cilíndrica
sin edificio anexo, de unos once metros de alto con escaleras interiores y una
linterna.
El paso de las embarcaciones frente a este promontorio es una maniobra
arriesgada, a pesar de la presencia del faro que las guía en su singladura por
estas aguas traicioneras, es aquí donde acabaron sus días muchos barcos que
navegaban por estas aguas y que no fueron capaces de sobrevivir a la Costa da
Morte, convirtiéndose esta punta en un cementerio de decenas de barcos
naufragados, como el barco austríaco Óscar en 1899; el pesquero Gladiator en
1907; el carbonero griego Anastasis en 1919; el buque mercante genovés Padova,
el 4 de febrero de 1923; el cormelan Benigno Díaz en 1960; el pesquero de
Ortigueira Nalda-Mar, el 24 de noviembre de 1972; el pesquero de Corme Liraña
el 10-2-1973; el auxiliar de pesquero gallego Nueva Elvira en 1978; el Nueva
Elvira en 1990 y el pesquero de Corme Siempre Perales ese mismo año, sucesos
que salpicaron de dolor las puertas de las casas de algunos vecinos e hicieron
vestir de luto al pueblo, mientras no cesaban de tocar las campanas de la
iglesia.
Según cuentan, muchos de esos naufragios dieron nombres a las piedras que rodean el faro. Como el Petón do Millo, llamado así porque un barco cargado de maíz naufragó allí y dió de comer a toda la población durante meses.
Pero también, la fuerza del mar y las características de las aguas que
baten las rocas de estos acantilados, nos obsequian, por su sabor y tamaño, con
los mejores, más sabrosos y apreciados PERCEBES del mundo. Su difícil captura
del “rey del mar y de los mariscos”, realizada por l@s expuest@s percebeir@s, en
la mayoría de las ocasiones en condiciones extremas, está severamente regulada
para no esquilmar un recurso que alimenta a muchas familias de la comarca.
Son much@s l@s que perdieron sus vidas intentando recoger este apreciado manjar. En su recuerdo reposan allí las conmovedoras CRUCES DA RIBEIRA.
Tres
cruces de piedra en recuerdo del tío Poliño, de uno de sus hijos, y otra, la
más reciente, de José deCarabel, muerto
en presencia de su mujer, Rosa Sinto, cuando arrancaba percebes en el
acantilado. Un homenaje a todos los desaparecidos en este mar tan indomable
y quenos acuerdan porqué el percebe es caro. Sus
viudas o descendientes siguen cuidándolas.
Debajo de las cruces está la roca que semeja la faz de un marinero vasco, evocando la numerosa y casi centenaria colonia cormelana en Trintxerpe, barrio de Pasaia, en Guipúzcoa.
Desde 1992, el primer sábado de julio se celebra la FESTA-EXALTACIÓN
DO PERCEBE DO RONCUDO, este producto que hace de Corme un lugar conocido en
todo el mundo.Durante todo el mes los
percebeiros trabajan en las piedras para que el sábado, el pueblo de Corme sea
tomado por gentes de toda Galicia en busca de ese preciado manjar. Es la mayor
fiesta gastronómica de la provincia de A Coruña.
En la cara norte de la punta veremos el POZO DE CORME, una piscina
natural en lo más
salvaje de la Costa da Morte y a la que se debe acceder con mucho cuidado.
Bebe las aguas del Atlántico, es circular, profunda y la arena del fondo es fina y clara.
El agua se muestra
turquesa, y las lapas, las anémonas, los mejillones y los percebes se pueden
ver si el frío no te hiela los huesos antes.
En este entorno salvaje e increíblemente fantástico, lleno rocas de
granito erosionadas por el viento, ampara una riqueza faunística y botánica
típica de hábitats costeros y de acantilados.
Y como no podía ser de otro modo, desde aquí también hay unas excelentes
vistas panorámicas de la ría de Corme y Laxe, de la villa de Laxe que se
encuentra justo enfrente, de las tierras de Camelle y de Arou (Camariñas), y de
las puntas que forman los cabos Veo y Tosto, complementando este maravilloso
espacio natural.