GALICIA PUEBLO A PUEBLO: SAN PAIO DE BUSCÁS, ORDES

O nome do patrón da parroquia, alude ao galego Paio, que sufriu o martirio sendo aínda un neno por, según contan, negarse a manter relacións sexuais con Abderramán III e por salvagardar a profesión da súa fe, non pode deixar de evocar tamén ao eremita Paio, que, segundo a lenda, descubriu as tumbas de Santiago e dos seus discípulos Teodoro e Atanasio no bosque Libredón, despois de que o lugar onde estaban enterrados fose sinalado por un gran resplandor.

A Igrexa de orixes Románicas, foi reformada nos s. XVIII e s. XIX. Ten nave rectangular con presbiterio de menor altura e con corpo acaroado para a sancristía no seu lado norte. Tellado a dúas augas con cuberta de tella curva e fabricada con muros de sillería e perpiaño na súa totalidade.

Amosa na fachada porta enmarcada con columnas acaroadas ás xambas e rematadas en capiteis con adornos vexetais. Estes soportan o ábaco onde descansan as tres arquivoltas que configuran arco de medio punto e que van con molduras, as dúas da parte interior, e a exterior con adornos xeométricos, rodeando un tímpano sen decoración. Enriba da entrada ábrese un van cadrado e nos extremos do hastial leva pináculos de bóla. Do cume da fachada arranca, dunha base cadrada con pequena cornixa moldurada, a espadana de dos ocos con arcos de medio punto para albergar as campás. Remata en gablete con oco central flanqueado por pináculos e ramatado en cruz de forxa.

No muro leste da cabeceira vemos unha figura de San Paio, pintado de vivas cores e enmarcado nunha ventá con columniñas de capitel con adornos de volutas o da esquerda, e con dúas cabecitas o da dereita, e rematada na parte superior en arquivoltas e arco lobulado.